Socks of Umoljani/Umoljanske čarape
Program zaštite i promocije tradicionalnih ručno pletenih čarapa
planinskog sela Umoljani, Bjelašnica.
Podrškom ovom programu, posjetom selu Umoljani i kupovinom „Umoljanskih čarapa“, direktno pomažete socio-ekonomskom osnaživanju žena pletilja, vrijednih čuvarica naših lokalnih običaja i tradicije.
Ovu aktivnost podržava Vlada SAD-a putem USAID Projekta razvoja održivog turizma u Bosni i Hercegovini (Turizam).
Dobrodošli u Umoljane!
Selo Umoljani nalazi se na sunčanim jugoistočnim padinama planine Bjelašnice, udaljeno 50 km od glavnog grada BiH - Sarajeva. Na nadmorskoj visini od 1300m, okruženo planinskim vrhovima Bjelašnice, Treskavice i Visočice, ovo selo prava je planinska oaza naslonjena na kanjon rijeke Rakitnice, mjesto susreta Bosne i Hercegovine, ali i sukoba različitih klimatskih uticaja koji su ga oblikovali u njegovoj posebnosti.
Pored prirodnih ljepota Umoljani su izuzetno bogati i kulturno-historijskim spomenicima koji svjedoče o kontinuitetu života i utjecajima različitih kultura, još od najdavnijih vremena.
Sačuvane su ovdje i mnoge zanimljive legende koje lokalno stanovništvo i danas rado prepričava, a putnici rado slušaju.
Život pisan vunom
Još od vremena naših prahistorijskih predaka Ilira koji su naseljavali područje Umoljana pa do danas, stočarstvo i uzgoj ovaca igraju osnovnu ulogu u životu lokalnog stanovništva. A vuna postaje osnovni materijal od koga se izrađuju odjeća i proizvodi za kuću.
Od najstarije istorije na ovamo najprije se u ove svrhe koristilo ovčije krzno, a zatim se ovca počela šišati, a vuna prerađivati. Vuna se prala, pucala, a zatim prela u duge niti pogodne za daljnju upotrebu, prvobitno tehnikom tkanja.
Najprije se koristila čista ovčija vuna u svojoj prirodnoj boji - bijeloj ili crnoj. Kasnije se ta vuna počinje farbati, stvaraju se novi uzorci i motivi, vuneni proizvodi započinju novo poglavlje u svojoj historiji.
Pretpostavlja se da je pletenje na tlo Evrope, pa tako i u naše krajeve, stiglo prilično kasno oko 13. stoljeća, a ono sa sobom donosi mnoge slobode u oblikovanju proizvoda, počinju se plesti čarape i rukavice, posebno značajne za planinska područja poput ovog.
Šarene umoljanske duge čarape „dugalji“, krunisale su u svom oblikovnom smislu dugu tradiciju upotrebe vune i ručne izrade proizvoda od prediva u ovim krajevima. Smjela kombinacija 10 i više boja sa različitim pretežno floralnim motivima organizovanim u blokove, ono su što ih čini posebnima, a život i tradicija upleteni u njih vještim ženskim rukama ono što ih čini iznimno vrijednima. Dugalji su i neizostavni dio tradicionalne bjelašničke nošnje.
Umoljanske čarape pronaći ćete baš u Umoljanima kod vrijednih žena pletilja, koje svoje ograde s proljeća ukrase svojim pleteninama koje su proizvodile zimi, baš kako je to bilo i nekada.
Po dužini od najkraćih do najdužih pletu se ovdje pape, priglavci, pepe, čarape i specifični dugalji.
Naći ćete ih u izvedbi od sirove vune do kombinacija sa drugim materijalima, u prirodnoj boji, šarene, duge, kratke, sve ručno pletene s mnogo pažnje i ljubavi.
TURISTIČKI OBILAZAK (od maja 2025.)
Umoljanske čarape: Život pisan vunom
Otkrijte historiju i tradiciju planinskog sela Umoljani kroz turistički obilazak sa profesionalnim vodičem. Upoznajte lokalno stanovništvo, razgovarajte s pletiljama, poslušajte priču o Umoljanskim čarapama i uživajte u prekrasnoj prirodi planine Bjelašnice.
Lokacija: Umoljani, Bjelašnica
Trajanje ture: 4 sata
Prikladno za sve uzraste!
Puni opis ture:
Polazna tačka ture je u selu Umoljani. Tu se upoznajemo sa selom i krećemo prema katunskom naselju Gradina smještenom poviše Umoljana. Ovo mjesto staro je ljetno naselje planinskih stočara od kojih počinje naša priča o Umojanskim čarapama, a razbacana stada bosanskih ovaca pramenki samo će upotpuniti cijeli doživljaj.
Tu ćemo sresti i vrijedne žene pletilje koje će nam ispričati ponešto o planinskom seoskom životu i prezentovati svoje pletenine. Prošetaćemo do Studenog potoka i poslušati priču o Aždaji.
Pri povratku u selo, na seoskom gazdinstvu kušaćemo lokalne proizvode i gastro specijalitete.
Sa ove ture pored nezaboravnih iskustava i divnih fotografija ponijećete i po par pletenih Umoljanskih čarapa, kako je podrška ženama pletiljama ovog planinskog sela osnovni cilj programa „Umoljanske čarape“.
Tura uključuje:
-
Profesionalnog vodiča
-
Par Umojlanskih čarapa
-
Kušanje lokalnih specijaliteta
Tura ne uključuje:
-
Prevoz do Umoljana
Akcenti:
-
Katunsko naselje Gradina
-
Razgovor sa pletiljama
-
Šetnja kroz selo Umoljani
-
Predavanje o historiji
-
Lokalni specijaliteti
Napomene:
-
Odjeća i obuća prilagođeni boravku na planini
-
Flaša za vodu
Atrakcije:
Kanjon rijeke Rakitnice
Studeni potok
Vodopad Badnji
Planinski vrh Obalj 1896mnv
Ostaci prahistorijske gradine na brdu Pošijak
Katunsko naselje Gradina
Umoljanska džamija i harem
Nekropola stećaka Dolovi
Vodenice na vrelu Sedrenik
Okamenjena Aždaja
Umoljanske čarape